Quy định chia cổ tức: Doanh nghiệp cần biết gì trước khi chi trả?

Quy định chia cổ tức mới nhất theo Luật Doanh nghiệp. Tìm hiểu điều kiện chia cổ tức, quy trình chi trả, quy định và thực tế doanh nghiệp cần nắm.

Mục lục

Vì sao cần hiểu rõ quy định chia cổ tức?

Cổ tức là phần thưởng xứng đáng cho cổ đông sau mỗi năm tài chính thành công. Nhưng nếu doanh nghiệp chia cổ tức sai quy định, hậu quả có thể nghiêm trọng – từ mất niềm tin nhà đầu tư, mất cân đối dòng tiền đến cả rủi ro pháp lý. Vì vậy, hiểu rõ quy định chia cổ tức, nắm chắc điều kiện chia cổ tức và quy định về chi trả cổ tức là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp hoạt động minh bạch, hiệu quả và phát triển bền vững.

Cổ đông ngày càng chuyên nghiệp và yêu cầu cao hơn về sự minh bạch tài chính. Một chính sách cổ tức rõ ràng không chỉ thể hiện năng lực tài chính mà còn là công cụ để giữ chân và thu hút nhà đầu tư dài hạn.

Hiểu rõ về quy định chi cổ tức

Quy định chia cổ tức là gì?

Chia cổ tức là hoạt động doanh nghiệp phân phối lợi nhuận sau thuế cho cổ đông, thường theo tỷ lệ cổ phần mà họ đang nắm giữ. Đây là quyền lợi chính đáng của cổ đông và là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang hoạt động có lãi.

Theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam, cổ tức có thể được chi trả bằng:

Tiền mặt: Cổ đông nhận trực tiếp qua tài khoản ngân hàng
Cổ phiếu: Cổ đông được nhận thêm cổ phần, giúp tăng sở hữu mà không làm giảm vốn chủ sở hữu của công ty
Hình thức khác: Nếu điều lệ công ty cho phép và được đại hội đồng cổ đông thông qua

Cần lưu ý rằng, không phải doanh nghiệp có lãi là được chia cổ tức. Việc chi trả này phải dựa trên quy định pháp luật, tình hình tài chính thực tế và chiến lược kinh doanh dài hạn của doanh nghiệp. Việc chia cổ tức không chỉ là vấn đề tài chính, mà còn thể hiện sự minh bạch, cam kết và trách nhiệm của doanh nghiệp với cổ đông.

Quy định về chia cổ tức theo Luật Doanh nghiệp

Chia cổ tức là quyền, nhưng cũng là nghĩa vụ thực hiện đúng luật. Doanh nghiệp không thể tuỳ tiện ra quyết định nếu chưa đảm bảo các điều kiện pháp lý cụ thể. Dưới đây là những quy định quan trọng được nêu rõ trong Luật Doanh nghiệp hiện hành:

1. Doanh nghiệp chỉ được chia cổ tức khi có lãi thật

Không phải cứ ghi nhận doanh thu là có thể chia cổ tức. Doanh nghiệp chỉ được chia khi đã có lợi nhuận sau thuế, và khoản lợi nhuận này không đến từ việc bán tài sản, hoàn nhập dự phòng hay các hoạt động không thường xuyên.

Điều này nhằm bảo vệ sự ổn định tài chính của doanh nghiệp. Nếu chia cổ tức khi chưa có lãi thực sự, doanh nghiệp có thể đối mặt với khủng hoảng dòng tiền, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất – kinh doanh cốt lõi.

2. Phải hoàn tất nghĩa vụ tài chính trước khi chia

Trước khi chia cổ tức, doanh nghiệp cần đảm bảo:

Đã nộp đầy đủ các khoản thuế, bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế VAT (nếu liên quan)…
Đã trích lập đầy đủ các quỹ dự phòng, theo điều lệ hoặc quy định pháp luật (quỹ đầu tư phát triển, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi…)
Không có nợ xấu, nợ đến hạn chưa thanh toán

3. Có nghị quyết được thông qua đúng quy trình

Việc chia cổ tức phải được Hội đồng quản trị (hoặc Hội đồng thành viên với công ty TNHH) trình và được Đại hội đồng cổ đông (hoặc chủ sở hữu) phê duyệt.

Nghị quyết này cần rõ ràng về:

Tỷ lệ chia cổ tức
Hình thức chi trả
Thời gian thực hiện
Căn cứ báo cáo tài chính đã kiểm toán hoặc đã được phê duyệt

Nếu không có nghị quyết hoặc nghị quyết không đúng quy trình, việc chia cổ tức sẽ bị xem là vi phạm pháp luật, và có thể bị thu hồi hoặc xử phạt.

4. Không được chia nếu làm giảm vốn điều lệ xuống dưới mức tối thiểu

Sau khi chia cổ tức, doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo vốn điều lệ thực góp không bị ảnh hưởng. Nếu chia cổ tức bằng tiền mặt dẫn đến thiếu hụt vốn lưu động hoặc không đủ vốn để duy trì hoạt động, đó là dấu hiệu quản trị rủi ro yếu kém.

Cần nắm rõ các quy định về chia cổ tức theo Luật Doanh nghiệp

Điều kiện chia cổ tức theo quy định hiện hành

Mặc dù cổ tức là quyền lợi của cổ đông, nhưng không phải lúc nào doanh nghiệp cũng có thể chia cổ tức. Luật Doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn đã quy định rõ ràng về các điều kiện bắt buộc trước khi doanh nghiệp thực hiện chia cổ tức. Các điều kiện này nhằm bảo vệ sự ổn định tài chính và ngăn ngừa việc chia lợi nhuận vượt quá khả năng tài chính thực tế của doanh nghiệp.

1. Doanh nghiệp phải có lợi nhuận sau thuế và chưa phân phối

Lợi nhuận để chia cổ tức không thể lấy từ nguồn vốn vay hay các khoản ghi nhận mang tính chất tạm thời. Doanh nghiệp chỉ được chia cổ tức khi:

Có lợi nhuận ròng thực sự sau khi trừ đi thuế và các chi phí hợp lệ
Khoản lợi nhuận này chưa được sử dụng để bù lỗ hoặc phân bổ vào các quỹ khác

Ví dụ: Một doanh nghiệp có lợi nhuận 50 tỷ đồng, nhưng đang lỗ lũy kế 20 tỷ từ các năm trước thì chỉ được chia tối đa 30 tỷ đồng nếu đảm bảo các điều kiện còn lại.

2. Đảm bảo đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ tài chính

Cụ thể:

Nộp đủ thuế thu nhập doanh nghiệp
Không có khoản nợ thuế, bảo hiểm xã hội hoặc phí/lệ phí quá hạn
Đã trích lập các quỹ theo quy định pháp luật hoặc điều lệ nội bộ

Mục tiêu là đảm bảo doanh nghiệp không ưu tiên lợi ích cổ đông trước khi hoàn tất nghĩa vụ với Nhà nước và người lao động.

3. Có nghị quyết, biên bản hợp lệ từ cơ quan có thẩm quyền

Việc chia cổ tức chỉ được xem là hợp pháp nếu được thông qua bởi:

Đại hội đồng cổ đông (đối với công ty cổ phần)
Hội đồng thành viên hoặc chủ sở hữu (đối với công ty TNHH)

Nội dung nghị quyết cần thống nhất tỷ lệ chia, thời gian thực hiện và nguồn chia (từ lợi nhuận giữ lại, hay quỹ dự phòng…).

4. Không gây mất cân đối tài chính hoặc ảnh hưởng vốn điều lệ

Sau chia cổ tức, doanh nghiệp vẫn phải duy trì:

Khả năng thanh toán nợ đến hạn
Dòng tiền hoạt động dương hoặc kiểm soát được
Vốn điều lệ không giảm xuống dưới mức đăng ký pháp lý

Nếu vi phạm điều kiện này, cổ đông có thể bị buộc hoàn trả cổ tức đã nhận, và doanh nghiệp có thể đối mặt với rủi ro pháp lý hoặc thanh tra tài chính.

Quy định về chi trả cổ tức thực tế hiện nay

Trong thực tế, việc chi trả cổ tức không đơn giản chỉ là con số ghi nhận trên báo cáo tài chính. Mỗi doanh nghiệp sẽ có chiến lược riêng dựa vào mô hình kinh doanh, năng lực tài chính và kỳ vọng cổ đông. Đặc biệt, sự linh hoạt trong phương thức chi trả và thời điểm công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu và tâm lý thị trường.

1. Hình thức chi trả cổ tức phổ biến hiện nay

Cổ tức bằng tiền mặt: Là hình thức truyền thống, phù hợp với doanh nghiệp có dòng tiền ổn định. Cổ đông nhận được tiền thực tế vào tài khoản và thường rất được ưa chuộng.
Cổ tức bằng cổ phiếu: Doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu để chia cho cổ đông hiện hữu. Ưu điểm là không ảnh hưởng dòng tiền nhưng có thể làm pha loãng tỷ lệ sở hữu nếu không quản lý tốt.
Kết hợp cả tiền mặt và cổ phiếu: Nhiều doanh nghiệp lớn lựa chọn cách này để cân bằng giữa giữ vốn và làm hài lòng cổ đông.

2. Quy trình chi trả cổ tức trong doanh nghiệp

Chi trả cổ tức không chỉ là chuyển tiền. Một quy trình chuyên nghiệp thường bao gồm:

Trình báo cáo tài chính đã kiểm toán lên Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên
Xây dựng đề xuất phương án chia cổ tức cụ thể (tỷ lệ, thời gian, hình thức)
Triệu tập đại hội đồng cổ đông/thành viên thông qua nghị quyết
Công bố thông tin chính thức ra thị trường (đối với công ty đại chúng)
Thực hiện chi trả đúng thời gian quy định

3. Ảnh hưởng của quyết định chia cổ tức đến doanh nghiệp và cổ đông

Với doanh nghiệp: Việc chia cổ tức hợp lý giúp duy trì niềm tin nhà đầu tư, giữ giá cổ phiếu ổn định, đồng thời thể hiện tình hình tài chính lành mạnh. Tuy nhiên, nếu chia cổ tức quá cao trong khi nhu cầu vốn đầu tư lớn, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng thiếu vốn, ảnh hưởng khả năng cạnh tranh.
Với cổ đông: Cổ tức là khoản thu nhập trực tiếp, đặc biệt hấp dẫn với nhà đầu tư dài hạn. Tuy nhiên, nếu cổ tức bằng cổ phiếu khiến số lượng cổ phiếu tăng nhưng giá trị không đổi, nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ chiến lược nắm giữ hay chốt lời.

4. Ví dụ thực tế từ doanh nghiệp niêm yết

Vinamilk (VNM): Chia cổ tức tiền mặt đều đặn hàng năm, tỷ lệ hấp dẫn, tạo lòng tin lớn trong giới đầu tư cá nhân và tổ chức.
FPT: Linh hoạt chia cổ tức bằng tiền và cổ phiếu. Năm 2023, FPT chia cổ tức tiền mặt 2.000 đồng/cổ phiếu và cổ phiếu thưởng 15%.
Một số startup công nghệ: Không chia cổ tức trong giai đoạn đầu, ưu tiên giữ lại lợi nhuận để tái đầu tư và mở rộng thị trường.

Các quy trình chi trả cổ tức trong doanh nghiệp

Cách tối ưu chiến lược chia cổ tức cho doanh nghiệp

Một chính sách chia cổ tức thông minh không chỉ giúp doanh nghiệp củng cố mối quan hệ với cổ đông mà còn là công cụ tài chính chiến lược, giúp điều tiết dòng tiền và truyền thông giá trị doanh nghiệp ra thị trường. Dưới đây là các cách tối ưu mà doanh nghiệp có thể cân nhắc:

1. Xác định rõ mục tiêu chia cổ tức

Mỗi doanh nghiệp có một giai đoạn phát triển khác nhau, vì vậy mục tiêu chia cổ tức cần phù hợp với định hướng:

Giữ chân cổ đông trung thành?
Củng cố hình ảnh doanh nghiệp trước IPO?
Giảm áp lực thặng dư tiền mặt?

Việc xác định rõ lý do chia cổ tức sẽ giúp doanh nghiệp chọn đúng hình thức (tiền mặt hay cổ phiếu) và tỷ lệ phù hợp.

2. Lập kế hoạch dòng tiền dài hạn

Không nên chia cổ tức dựa trên cảm tính hay kỳ vọng. Doanh nghiệp cần lập kế hoạch dòng tiền tối thiểu 12 tháng, để đảm bảo sau khi chia cổ tức vẫn có đủ vốn cho các hoạt động:

Trả nợ vay ngắn hạn
Chi phí vận hành hàng tháng
Dự phòng các tình huống khẩn cấp (biến động chi phí đầu vào, lãi suất…)

3. Kết hợp cổ tức với truyền thông tài chính

Mỗi lần công bố chia cổ tức là cơ hội để doanh nghiệp tăng tính minh bạch và kết nối cổ đông. Hãy tận dụng:

Thông cáo báo chí về hiệu quả kinh doanh
Livestream đại hội cổ đông, hỏi đáp cổ tức
Công khai kế hoạch chia cổ tức rõ ràng từ đầu năm

Sự rõ ràng này giúp củng cố niềm tin của thị trường và thúc đẩy giá trị cổ phiếu.

4. Ứng dụng phần mềm tài chính để quản trị chính xác

Sử dụng phần mềm kế toán/ERP giúp:

Theo dõi lợi nhuận sau thuế theo quý
Cảnh báo khi việc chia cổ tức ảnh hưởng đến vốn lưu động
Tạo báo cáo tự động phục vụ đại hội cổ đông

Tóm lại, Việc chia cổ tức không đơn thuần là phân phối lợi nhuận. Nó phản ánh tư duy tài chính, năng lực quản trị và chiến lược phát triển dài hạn của doanh nghiệp. Một chính sách chia cổ tức bài bản sẽ giúp doanh nghiệp:

Tăng niềm tin với cổ đông và thị trường
Duy trì dòng tiền lành mạnh
Củng cố hình ảnh thương hiệu tài chính chuyên nghiệp

Tuy nhiên, chia cổ tức sai cách có thể phản tác dụng – khiến doanh nghiệp hụt vốn, rơi vào vòng xoáy vay nợ hoặc chịu áp lực cổ đông. Vì vậy, hãy cân nhắc kỹ và ra quyết định dựa trên dữ liệu và tầm nhìn dài hạn.