Trong những năm trở lại đây, giao dịch phái sinh ngày càng nhận được nhiều sự chú ý và được nhiều nhà đầu tư lựa chọn giao dịch. Cùng LiveTrade tìm hiểu rõ qua bài viết dưới đây nhé!
Tìm hiểu về giao dịch phái sinh
Giao dịch phái sinh là gì? Là nền tảng tài chính nới các hợp đồng phái sinh được mua bán, giúp nhà đầu tư thực hiện giao dịch một cách minh bạch, an toàn và có tổ chức.
Giao dịch phái sinh – còn được biết đến với tên tiếng Anh là Derivatives Trading – việc mua bán các hợp đồng tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc hoặc được dẫn xuất từ một tài sản cơ sở (Underlying Asset). Các tài sản cơ sở này có thể là cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa, chỉ số, tiền tệ hoặc lãi suất.
Giao dịch phái sinh là gì?
Giao dịch chứng khoán phái sinh là gì?
Giao dịch chứng khoán phái sinh là việc giao dịch mua bán các hợp đồng tài chính phái sinh dựa trên các tài sản cơ sở là chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số chứng khoán,…). Thực chất, chứng khoán phái sinh là các hợp đồng tài chính mà giá trị của chúng được xác định dựa trên sự biến động của giá trị các tài sản cơ sở này.
Giao dịch phái sinh đòn bẩy là gì?
Giao dịch phái sinh đòn bẩy là một hình thức giao dịch phái sinh trong đó nhà đầu tư có thể sử dụng đòn bẩy tài chính để kiểm soát một vị thế lớn hơn so với số vốn thực tế mà họ có (gọi là ký quỹ). Đòn bẩy tài chính cho phép nhà đầu tư vay mượn tiền từ sàn giao dịch hoặc nhà môi giới để tham gia giao dịch với một giá trị lớn hơn so với số vốn thực có, từ đó có thể gia tăng lợi nhuận (hoặc thua lỗ).
Phân loại các giao dịch chứng khoán phái sinh
Các giao dịch chứng khoán phái sinh có thể được phân loại thành nhiều loại khác nhau, dựa trên các đặc điểm của các công cụ phái sinh và cách thức giao dịch. Dưới đây là các phân loại chính của giao dịch chứng khoán phái sinh, LiveTrade đã liệt kê:
Dựa trên loại hợp đồng
- Hợp đồng kỳ hạn (Forward): thỏa thuận mua/ bán tài sản cơ sở tại một mức giá và thời điểm xác định trong tương lai. Là giao dịch thỏa thuận trực tiếp giữa hai bên và không được niêm yết trên sàn giao dịch.
- Hợp đồng tương lai (Futures): cam kết mua/ bán tài sản cơ sở tại một mức giá xác định vào ngày đáo hạn. Giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán, được chuẩn hóa về khối lượng và ngày đáo hạn.
- Hợp đồng quyền chọn (Options): gồm quyền chọn mua (Call Option) và quyền chọn bán (Put Option). Cho phép nhà đầu tư có quyền (nhưng không bắt buộc) mua hoặc bán tài sản cơ sở với giá định trước vào hoặc trước một thời điểm xác định.
- Hợp đồng hoán đổi (Swaps): thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi dòng tiền hoặc giá trị tài sản trong tương lai theo các điều kiện định trước.
Dựa trên tài sản cơ sở
- Chứng khoán cơ sở là chỉ số chứng khoán: là các hợp đồng phái sinh có tài sản cơ sở là các chỉ số chứng khoán như VN-Index, S&P 500, hoặc Dow Jones.
- Chứng khoán cơ sở là cổ phiếu: là các hợp đồng phái sinh có tài sản cơ sở là cổ phiếu của các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán.
- Chứng khoán phái sinh dựa trên trái phiếu: các hợp đồng phái sinh mà tài sản cơ sở là trái phiếu, như hợp đồng hoán đổi lãi suất hoặc các hợp đồng phái sinh trái phiếu khác.
- Chứng khoán phái sinh dựa trên hàng hóa: là các hợp đồng phái sinh có tài sản cơ sở là các hàng hóa như vàng, dầu, ngô, hoặc cà phê.
- Chứng khoán phái sinh dựa trên tỷ giá hối đoái: các hợp đồng phái sinh có tài sản cơ sở là tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền khác nhau.
Dựa trên mục đích giao dịch
- Giao dịch phòng ngừa rủi ro (Hedging): các nhà đầu tư sử dụng giao dịch phái sinh để bảo vệ danh mục đầu tư của mình khỏi sự biến động giá của tài sản cơ sở, giảm thiểu rủi ro.
- Giao dịch đầu cơ (Speculation): các nhà đầu tư sử dụng giao dịch phái sinh để kiếm lời từ sự biến động giá của tài sản cơ sở mà không cần sở hữu tài sản đó. Họ có thể dự đoán xu hướng giá và tận dụng đòn bẩy để gia tăng lợi nhuận.
- Giao dịch tạo thị trường (Market Making): là việc các tổ chức tài chính cung cấp thanh khoản cho các công cụ phái sinh bằng cách mua bán cho các nhà đầu tư khác. Mục đích là tạo ra sự cân bằng cung cầu trong thị trường.
- Giao dịch chênh lệch giá (Arbitrage): tận dụng sự khác biệt giữa các giá thị trường hoặc công cụ phái sinh để kiếm lợi nhuận.
Dựa trên thị trường giao dịch
- Giao dịch trên thị trường tập trung (Exchange-Traded): các hợp đồng phái sinh như hợp đồng tương lai và quyền chọn được giao dịch trên các sàn giao dịch tổ chức như Sàn giao dịch chứng khoán Chicago (CME) hay Sàn giao dịch quyền chọn Chicago (CBOE).
- Giao dịch ngoài sàn (Over-the-Counter – OTC): các hợp đồng phái sinh được giao dịch trực tiếp giữa các bên, không thông qua sàn giao dịch tổ chức. Thị trường OTC thường có tính linh hoạt cao hơn và các hợp đồng có thể được tùy chỉnh theo yêu cầu của các bên tham gia.
Dựa trên phương thức thanh toán
- Thanh toán bằng tiền mặt (Cash Settlement): không chuyển giao nhận tài sản cơ sở, các bên chỉ thanh toán chênh lệch giá trị của hợp đồng tại thời điểm đáo hạn bằng tiền mặt.
- Thanh toán bằng tài sản (Physical Settlement): tại thời điểm đáo hạn, các bên thực hiện việc mua hoặc bán tài sản cơ sở theo giá đã thỏa thuận trong hợp đồng.
Dựa theo thời gian đáo hạn
- Hợp đồng phái sinh ngắn hạn: các công cụ phái sinh có thời gian đáo hạn trong vòng vài tháng hoặc vài tuần.
- Hợp đồng phái sinh dài hạn: các công cụ phái sinh có thời gian đáo hạn trong nhiều năm hoặc một thời gian dài hơn.
Làm sao để tham gia thị trường chứng khoán phái sinh?
Điều kiện đầu tư chứng khoán phái sinh
Điều kiện pháp lý
- Nhà đầu tư phải là cá nhân hoặc tổ chức có đầy đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự theo quy định pháp luật.
- Đối với nhà đầu tư tổ chức, cần có tư cách pháp nhân và tuân thủ các quy định về đầu tư tài chính.
Điều kiện tài chính
- Ký quỹ ban đầu: nhà đầu tư cần nộp một khoản ký quỹ (thường là 10-20% giá trị hợp đồng) để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ giao dịch. Mức ký quỹ cụ thể do Sở Giao dịch Chứng khoán và công ty chứng khoán quy định.
- Chi phí giao dịch: gồm phí giao dịch, phí môi giới và các khoản phí khsc liên quan đến hợp đồng phái sinh.
- Tài chính ổn định: do giao dịch phái sinh có đòn bẩy cao, nhà đầu tư cần đảm bảo tài chính đủ mạnh để bổ sung ký quỹ khi cần (trường hợp bị gọi ký quỹ – Margin Call).
Điều kiện mở tài khoản giao dịch phái sinh
- Tài khoản chứng khoán phái sinh: cần mở tài khoản riêng tại một công ty chứng khoán được cấp phép để giao dịch phái sinh. Không thể sử dụng tài khoản chứng khoán cơ sở để giao dịch phái sinh.
- Tài khoản ký quỹ: liên kết với một ngân hàng lưu ký để quản lý tiền ký quỹ.
Hiểu biết về thị trường
- Kiến thức về phái sinh: hiểu rõ các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn và các yếu tố ảnh hưởng đến giá của chúng. Biết cách sử dụng đòn bẩy và quản lý rủi ro.
- Kinh nghiệm giao dịch: nhà đầu tư mới nên bắt đầu với số vốn nhỏ để học cách phản ứng với biến động giá.
- Phân tích thị trường: biết sử dụng phân tích thị trường, phân tích cơ bản và các công cụ dự báo thị trường.
Hiểu biết về thị trường làm tăng khả năng nắm bắt xu hướng thị trường
Tuân thủ quy định về giao dịch và quy định pháp luật tại nước sở tại
- Nhà đầu tư cần tuân thủ các quy định giao dịch của sàn giao dịch chứng khoán phái sinh và pháp luật liên quan. Thời gian giao dịch, giới hạn vị thế tối đa và các yêu cầu khác cần được thực hiện đúng.
Nhìn chung, bạn hiểu giao dịch phái sinh là gì? Đây là cơ hội lớn để tối ưu hóa lợi nhuận nhưng cũng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tài chính và kiến thức. LiveTrade Pro cũng đưa ra ít lời khuyên đối với nhà đầu tư mới: hãy tìm hiểu kỹ trước khi tham gia, quản lý rủi ro chặt chẽ và lựa chọn công ty chứng khoán uy tín. Chúc bạn thành công!
