Tiền tệ là một phạm trù kinh tế và lịch sử, được xem như phát minh vĩ đại của nhân loại, làm thay đổi kinh tế – xã hội. Vậy thao túng tiền tệ là gì?
Khái niệm thao túng tiền tệ là gì?
Thuật ngữ “thao túng tiền tệ” (Currency Manipulation) được Bộ Tài chính Hoa Kỳ hiểu là hành động một quốc gia cố ý điều chỉnh tỷ giá hối đoái nhằm tác động đến cán cân thanh toán hoặc tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng trong thương mại quốc tế.
Theo quy định của Đạo luật Cạnh tranh và Thương mại 1988 cùng Đạo luật Thuận lợi hóa và Thực thi Thương mại 2015, Bộ Tài chính Hoa Kỳ công bố báo cáo bán niên về chính sách kinh tế và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn vào tháng 5 và tháng 10. Nếu bất kỳ đối tác nào có thặng dư thương mại lớn với Hoa Kỳ và cán cân vãng lai thặng dư lớn, Hoa Kỳ sẽ tiến hành phân tích sâu để xem xét quốc gia này có đang thao túng tiền tệ hay không.
Thường thì việc thao túng tiền tệ được thực hiện bằng cách kiểm soát cung cầu của đồng tiền thông qua các biện pháp như:
- Hạ giá đồng nội tệ (Devaluation): khi một quốc gia cố tình làm giảm giá trị đồng tiền của mình so với ngoại tệ, hàng hóa xuất khẩu của quốc gia đó sẽ trở nên rẻ so với thị trường quốc tế, từ đó thúc đẩy xuất khẩu.
- Tăng giá đồng nội tệ (Appreciation): ngược lại, một số quốc gia có thể làm tăng giá trị nội tệ nhằm thu hút vốn đầu tư hoặc ổn định kinh tế trong nước.
Tìm hiểu thao túng tiền tệ là gì?
Thặng dư thương mại và thặng dư cán cân vãng lai là gì?
Thặng dư thương mại (Trade Surplus)
Là chỉ số kinh tế phản ánh cán cân thương mại dương, trạng thái xuất khẩu vượt trội hơn nhập khẩu. Điều này xảy ra khi dòng tiền từ thị trường quốc tế đổ về trong nước. Ngược lại, thâm hụt thương mại biểu thị cán cân âm, với dòng tiền chảy ra ngoài.
Thặng dư cán cân vãng lai (Current Account Surplus)
Cán cân vãng lai phản ánh dòng thu nhập ròng và thương mại quốc tế tích cực. Ngược lại, thâm hụt cán cân vãng lai xảy ra khi nhập khẩu hoặc đầu tư vượt trội hơn.
Trong cán cân thanh toán, các giao dịch hàng hóa và dịch vụ giữa cư dân trong nước và quốc tế được ghi nhận: khoản thanh toán từ cư dân trong nước cho nước ngoài ghi vào bên “nợ,” và ngược lại vào bên “có.” Khi tổng giá trị bên “có” lớn hơn “nợ,” quốc gia đạt thặng dư cán cân vãng lai.
Tài khoản vãng lai bao gồm: cán cân thương mại hàng hóa (xuất nhập khẩu); cán cân thương mại hàng hóa (vận tải, dịch vụ, du lịch, đầu tư, kiều hối); các khoản chuyển giao.
Khi nào thì sẽ bị gắn mác thao túng tiền tệ? Tiêu chí bị gắn mác?
Mỹ có các tiêu chí cụ thể để xác định liệu một quốc gia có bị gắn mác là “thao túng tiền tệ” hay không. Những tiêu chí này được nêu bật trong Đạo luật Thương mại và Cạnh tranh Omnibus năm 1988 và Đạo luật Xúc tiến và Tăng cường Thương mại năm 2015. Bộ Tài chính Mỹ là cơ quan chịu trách nhiệm đánh giá và đưa ra quyết định.
Theo các báo cáo định kỳ của Bộ Tài chính Mỹ, một quốc gia bị coi là thao túng tiền tệ khí có 3 tiêu chí sau:
Thặng dư thương mại song phương với Mỹ vượt quá 20 tỷ USD
Điều này có nghĩa là quốc gia đó xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu từ Mỹ một cách đáng kể.
Thặng dư tài khoản vãng lai toàn cầu vượt 2% GDP
Tài khoản vãng lai đo lường dòng tiền giữa một quốc gia với thế giới, bao gồm xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ và dòng thu nhập.
Nếu quốc gia có thặng dư tài khoản vãng lai quá cao, điều đó cho thấy họ đang hưởng lợi từ sự mất cân bằng trong thương mại quốc tế.
Can thiệp ngoại hối vượt 2% GDP trong 12 tháng qua
Nếu quốc gia đó thường xuyên mua vào hoặc bán ra ngoại tệ (ví dụ như đồng USD) để làm giảm hoặc tăng giá trị đồng nội tệ, họ có thể bị coi là can thiệp thị trường.
Hành động này nhằm mục tiêu duy trì tỷ giá có lợi cho xuất khẩu hoặc kiểm soát dòng vốn.
Những tiêu chí gắn mác thao túng tiền tệ
Hậu quả, ảnh hưởng và ý nghĩa chính trị – kinh tế của việc bị gắn mác
Hậu quả – ảnh hưởng
- Đối thoại bắt buộc: Bộ tài chính Mỹ yêu cầu quốc gia bị gắn mác phải đàm phán để thay đổi chính sách tiền tệ.
- Áp lực kinh tế: nếu không đạt được sự đồng thuận, Mỹ có thể áp dụng các biện pháp trừng phạt như thuế quan cao hơn hoặc các biện pháp thương mại khác.
- Tác động đến danh tiếng: việc bị gắn mác thao túng tiền tệ có thể ảnh hưởng đến hình ảnh của quốc gia đó trên thị trường quốc tế, làm giảm niềm tin của nhà đầu tư.
- Căng thẳng thương mại: gây xung đột với các quốc gia khác, đặc biệt là những quốc gia bị ảnh hưởng bởi sự mất cân bằng thương mại.
- Biện pháp trừng phạt: các quốc gia bị nghi ngờ thao túng tiền tệ có thể chịu các biện pháp trừng phạt kinh tế từ cộng đồng quốc tế.
- Bất ổn tài chính: can thiệp quá mức có thể làm suy yếu niềm tin vào đồng tiền và gây rối loạn thị trường tài chính.
Ý nghĩa chính trị – kinh tế
Việc gắn mắc “thao túng tiền tệ” thường không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn phản ánh căng thẳng chính trị và thương mại giữa Mỹ và quốc gia bị cáo buộc.
Khi một quốc gia bị đưa vào danh sách thao túng tiền tệ, Mỹ có thể áp dụng các biện pháp trừng phạt như tăng thuế nhập khẩu hoặc áp thuế đối kháng đối với các sản phẩm được cho là nhận trợ cấp không công bằng từ chính phủ nước ngoài. Theo quy tắc đề xuất, thuế đối kháng có thể được áp dụng khi một quốc gia có tình làm giảm giá trị đồng tiền của mình so với đồng USD để hỗ trợ hàng hóa xuất khẩu.
Trong báo cáo gần nhất vào tháng 10/2018, Bộ Tài chính Mỹ đã chỉ trích các chính sách thương mại và tiền tệ của Trung Quốc nhưng không kết luận rằng Bắc Kinh phá giá đồng Nhân dân tệ một cách không hợp lệ. Mỹ cũng liệt kê Trung Quốc cùng Đức, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Thụy Sĩ vào danh sách theo dõi các quốc gia có nguy cơ thao túng tiền tệ.
Những công ty vốn hóa lớn nhất Việt Nam thường có khả năng chống chịu tốt hơn trước những biến động của thị trường, nhờ vào nguồn lực tài chính mạnh mẽ và chiến lược kinh doanh dài hạn.
Ý nghĩa chính trị – kinh tế của thao túng tiền tệ
Làm sao để giám sát thao túng tiền tệ
Để giám sát thao túng tiền tệ, cần có sự phối hợp giữa các tổ chức quốc tế, các quốc gia, và cơ quan tài chính. Dưới đây là những cách thức hiệu quả để theo dõi và ngăn chặn hành vi thao túng tiền tệ:
Theo dõi các chỉ số kinh tế chính
Cán cân thương mại song phương
- So sánh giá trị xuất nhập khẩu giữa hai quốc gia, đặc biệt là với Hoa Kỳ (một trong những quốc gia theo dõi sát vấn đề này).
- Nếu quốc gia có thặng dư thương mại lớn, đó có thể là dấu hiệu cần giám sát.
Tài khoản vãng lai
- Theo dõi sự mất cân bằng dòng vốn vào và dòng vốn ra của một quốc gia.
- Thặng dư tài khoản vãng lai lớn có thể phản ánh chính sách thao túng nhằm duy trì lợi thế thương mại.
Tỷ giá hối đoái
- Giám sát sự biến động bất thường trong tỷ giá hối đoái. Một quốc gia có thể bị nghi ngờ nếu tỷ giá không phản ánh đúng các yếu tố thị trường.
Giám sát hoạt động can thiệp ngoại hối
Dữ liệu từ ngân hàng trung ương
- Theo dõi các giao dịch ngoại hối do ngân hàng trung ương thực hiện.
- Nếu một quốc gia thường xuyên mua vào haowjc bán ra ngoại tệ với quy mô lớn, có thể đó là hành động thao túng.
Dự trữ ngoại hối
- Kiểm tra mức thay đổi dự trữ ngoại hối của một quốc gia.
- Tăng hoặc giảm đột biến có thể là dấu hiệu của sự can thiệp thị trường.
Sử dụng công cụ pháp lý và báo cáo định kỳ
Báo cáo giám sát từ Mỹ
- Bộ Tài chính Mỹ xuất bản báo cáo định kỳ (6 tháng/ lần) về chính sách tiền tệ và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn.
- Báo cáo này dựa trên 3 tiêu chí: thặng dư thương mại song phương, tài khoản vãng lai và can thiệp ngoại hối.
Hệ thống giám sát từ IMF
- Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) có các công cụ đánh giá chính sách tiền tệ và thương mại quốc gia nhằm phát hiện dấu hiệu thao túng.
- IMF có thể yêu cầu minh bạch hóa dữ liệu và tư vấn chính sách nếu nghi ngờ thao túng.
Hợp tác quốc tế và khu vực
Thỏa thuận thương mại: Đưa các điều khoản chống thao túng tiền tệ vào hiệp định thương mại song phương hoặc đa phương.
Cơ chế minh bạch: Khuyến khích các quốc gia công khai chính sách tài chính, tiền tệ và dữ liệu kinh tế để tăng tính minh bạch.
Công nghệ và phân tích dữ liệu
Phân tích dữ liệu lớn
- Sử dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu để phát hiện xu hướng thao túng tiền tệ.
- Dữ liệu lịch sử và thực tế có thể được so sánh để tìm ra bất thường.
Theo dõi thị trường tài chính: Giám sát các giao dịch ngoại hối toàn cầu để xác định các giao dịch bất thường hoặc có khả năng thao túng.
Nếu bạn là nhà đầu tư mới, việc quản lý rủi ro và phân bổ vốn hợp lý là rất quan trọng. Bạn có thể tham khảo cách đầu tư với số tiền nhỏ hiệu quả để xây dựng chiến lược phù hợp với nguồn vốn hiện có.
Áp dụng các biện pháp răn đe
Danh sách giám sát: Đưa các quốc gia nghi ngờ vào danh sách giám sát để tăng áp lực điều chỉnh chính sách.
Áp dụng trừng phạt: Nếu một quốc gia bị xác định là thao túng tiền tệ có thể áp dụng biện pháp thuế quan, hạn chế thương mại hoặc các biện pháp pháp lý khác.
Những chiêu trò thao túng tiền tệ ngày càng tinh vi, ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường tài chính toàn cầu. Để cập nhật thêm những tin tức mới nhất về tài chính, đầu tư và thị trường, bạn có thể truy cập tại đây.
Đưa ra kết luận cuối thì giám sát thao túng tiền tệ đòi hỏi sự kết hợp giữa phân tích dữ liệu kinh tế, minh bạch trong chính sách, và hợp tác quốc tế. Các tổ chức như IMF, WTO, và các quốc gia lớn như Mỹ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì trật tự và công bằng trên thị trường tài chính toàn cầu.
Nếu bạn cần một lộ trình chi tiết hơn hoặc muốn tìm hiểu về vai trò cụ thể của một tổ chức trong giám sát, LiveTrade Pro sẵn sàng hỗ trợ!
